"ဒေါသထွက်နေသောလူအုပ်ကြီး ယဉ်ကျေးမှု" (Angry mobs Culture)

photo: Shutterstock

 

စိတ်ခံစားချက်တွေဟာ ကူးစက်တတ်တဲ့ အလေ့အထရှိပါတယ်။ ဥပမာ ခင်ဗျားဟာ လမ်းလျှောက်နေရင်း ပျော်ပျော်ပါးပါး ရယ်မောနေတဲ့ မိသားစုတစ်ခုကို မြင်လိုက်ရပြီဆိုပါစို့။ ခင်ဗျားစိတ်ထဲမှာ ပျော်သလို ကြည်နူးတဲ့ စိတ်ကိုခံစားသွားရလေ့ရှိတယ်။ 

အဲ့ဒီလိုပဲ ဟက်ဟက်ပက်ပက်ရယ်တဲ့ အသံတွေကို ကြားရရင်လည်း ခင်ဗျားက ရယ်ချင်စိတ်ပေါက်လာ၊ အူယားလာပြီး ရယ်မိပြန်ရော။ On the other hand, ခင်ဗျားဟာ နေရာတကာ ညည်းညူနေတဲ့လူတွေ၊ အလကားနေအလကား ဆဲဆိုနေတဲ့လူတွေ၊ ပူပန်စရာတွေပဲ ပြောနေတဲ့လူတွေနဲ့ နီးကပ်မိတဲ့အခါမျိုးမှာ ခင်ဗျားဟာ သူတို့ဆီက ခံစားချက်တွေကို ကိုယ်တိုင် ခံစားရသလို ဖြစ်လာတတ်တယ်။ အဲ့ဒါကို Social Psychology မှာ Emotional Contagion လို့ခေါ်ပါတယ်။ 

အဲ့ဒါက ဘာလို့ဖြစ်ရတာလဲ ဆိုရင်တော့ ခင်ဗျားရဲ့ ဦးနှောက်ထဲမှာ Mirror Neurons လို့ခေါ်တဲ့ တုံ့ပြန်မှုအာရုံကြောလေးတွေက အခြားလူတစ်ယောက်ရဲ့ ခံစားချက်ကို စဉ်းစားသုံးသပ်နေရင်းနဲ့ မိမိဦးနှောက်မှာ အဲ့ဒီခံစားချက်ကို Relate လုပ်လိုက်တဲ့ သဘောမျိုးပါ။ တကယ်လို ခင်ဗျားက အဲ့ဒီလူနဲ့ ရင်းနှီးတဲ့ ဆက်ဆံမှုတွေရှိတယ်ဆိုရင် ပိုလို့တောင် ဖြစ်လွယ်ပါသတဲ့။ 

ဒါက လူအနည်းငယ်သို့မဟုတ် တစ်ယောက်ချင်းစီက ကူးစက်တာ ဖြစ်သလို၊ လူအုပ်ကြီးထဲက တစ်ယောက်ဖြစ်သွားတဲ့အခါမျိုးမှာလည်း ကိုယ်ပိုင်ခံစားချက်ကို ဦးနှောက်က မေ့ပစ်လိုက်ပြီး အဲ့ဒီလူအုပ်ကြီးရဲ့ခံစားချက်ကို ကိုယ့်ရဲ့ စိတ်က ဝင်ခံစားပစ်လိုက်တာမျိုးလည်းရှိပါတယ်.။ 

အဲ့ဒါကို Mob mentality လို့ ခေါ်ပါတယ်။

ခင်ဗျားကြုံဖူးမလားမသိဘူး။ Facebook ပေါ်မှာ လူတစ်ယောက်က အချိုးမပြေတာတစ်ခုခု ပြောလိုက်ပြီ၊ လူတွေသိပ်မကြိုက်တဲ့ ကိစ္စတစ်ခုကို လုပ်လိုက်ပြီ၊ ရေးလိုက်ပြီ ဆိုပါစို့။ ခင်ဗျားအကောင့်ထဲကလူတွေ၊ အသိတွေ၊ ခင်ဗျား Follow ထားတဲ့ Internet Celebrity တွေက အဲ့ဒီလူပို့စ်ကို အုံနဲ့ကျင်းနဲ့ ဆွမ်းကြီးလောင်း သွားဆဲတဲ့အခါ ခင်ဗျားစိတ်ထဲမှာလည်း "အိုကေ ငါလည်း သွားဆဲရမယ်" ဆိုတဲ့ စိတ်မျိုးဖြစ်ဖူးပါသလား? ဖြစ်ဖူးတယ်ဆိုရင် အဲ့ဒါကို Mob mentality လို့‌ ခေါ်ပါတယ်။

Mob mentality ကို Herd Mentality လို့လည်းခေါ်ပါတယ်။ တိုတိုနဲ့ လိုရင်းပြောရရင်တော့ Mob mentality ဆိုတာက ကိုယ့်ရဲ့ ကိုယ်ပိုင်အတွေးအမြင်၊ ကိုယ်ပိုင်သဘောထား၊ ကိုယ်ပိုင်ခံယူချက်တွေ ပျောက်ဆုံးသွားပြီး လူအုပ်ကြီးရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်အတိုင်း၊ သဘောထားအတိုင်း၊ ခံယူချက်အတိုင်း လိုက်ပါ လုပ်ဆောင်သွားတာကို ခေါ်တာပါ။ 

Mob mentality ဘာလို့ ဖြစ်ရသလဲဆိုရင်တော့- 

• လူအုပ်ကြီးထဲပါနေရတဲ့အခါ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ငါ့မှာအုပ်စုရှိတယ်ဆိုတဲ့ စိတ်ဖြစ်ပေါ်လာတယ် (Deindividuation)
• ကိုယ့်အမည်ဖော်ပြထားစရာမလို၊ ကိုယ့်တာဝန်ကိုယ်ခံစရာမလိုဘူး (Anonymity)
• ဟိုလူတောင်လုပ်နေပြီ ငါလည်း လုပ်မှရမယ်ဆိုတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်ဖိအား (Peer pressure (Group influence) )
• ကိုယ်တိုင်ဝေဖန်ပိုင်းခြားဆုံးဖြတ်နိုင်စွမ်း နည်းလွန်းတာ Lack of Critical Thinking တွေကြောင့်ဖြစ်လာရတယ်။ 

Mob mentality ဖြစ်တဲ့အခါမှာ အဲ့ဒီလူအုပ်ကြီးက ဘာတွေဖြစ်လာသလဲဆိုရင် - 

1. တာဝန်မဲ့အပြုအမူတွေလုပ်လာတယ်
2. အကြမ်းဖက်မှုတွေလုပ်လာတတ်တယ်။ 
3. မတော်တဆဖြစ်ရပ်တွေလည်း ဖြစ်တတ်တယ်
4. တစ်ခါတစ်ခါ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဘာလုပ်လို့ လုပ်မိမှန်းမသိတာတွေတောင် ဖြစ်လာတတ်တယ်။ 

Mob mentality မဖြစ်အောင် ဘာလုပ်ရမလဲ?

• လူအုပ်ကြီးထဲက တစ်ယောက်ဖြစ်နေရင်တောင် ကိုယ်ပိုင်အတွေးကို မေ့မသွားပါနဲ့။ 
• လူအုပ်ကြီးထဲက နာမည်ကျော်လူတွေရဲ့ လှုံ့ဆော်တဲ့ စာတွေကို အကြွင်းမဲ့မယုံကြည်ပါနဲ့။ 
• ကိုယ်ပိုင် Critical Thinking ကို မြှင့်ပါ၊ စာများများဖတ်ပြီး ကိုယ်ဖတ်တဲ့စာတိုင်းကို မှန်/မမှန် လေ့လာဆန်းစစ်တဲ့ အလုပ်ကို အကျင့်လုပ်ပါ။ 

မြန်မာပြည်မှာကျတော့ ဒီ Mob mentality ကိုပဲ သကာဖုံးထားတဲ့ ကြောင်သူတော် Model မျိုးတွေ့ရတယ်။ အဲ့ဒီလူအုပ်ကြီးကိုပဲ တရားမျှတမှုကို ဖော်ဆောင်နေသူတွေအဖြစ်၊ ဓမ္မဘက်တော်သားတွေအဖြစ် Label ထိုးထားပေးတာမျိုး။ ဥပမာ အိမ်ထောင်ရေးဖောက်ပြန်တဲ့ ပို့စ်တွေမှာ လူအုပ်ကြီးနဲ့အတူ ဝင်ဆဲခြင်းအားဖြင့် ငါတို့ဟာ အိမ်ထောင်ဖက်အပေါ် သစ္စာရှိပါတယ်ဆိုတဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အထက်စီးကနေတဲ့ အယောင်ဆောင်မှုတွေပါ ရော နေတာ။ အဲ့ဒီအဆဲခံရတဲ့လူဟာလည်း တစ်ချိန်က လူအုပ်ကြီးထဲ ယောင်ယောင်ယောင်ယောင်နဲ့ ပါခဲ့သူဆိုတာကိုတော့ သူကိုယ်တိုင်တောင် မှတ်မိချင်မှ မှတ်မိတော့မှာမျိုးပါ။